ชื่อถนนนี้มีความหมาย (๒)

ท. กล้วยไม้ ณ อยุธยา เรียบเรียง

ชื่อถนนอนุสรถึงมหาชัยชนะในสงคราม
เมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชดำริที่จะสร้างสะพานพระพุทธยอดฟ้า ข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา เชื่อมการคมนาคมติดต่อกันระหว่างฝั่งพระนครกับฝั่งธนบุรี ที่ปลายถนนตรีเพชร อำเภอพระนคร จังหวัดพระนคร ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดวางผังเมืองฝั่งธนบุรีสอดรับกับสะพานใหม่นี้ โดยกำหนดแนวเวนคืนที่ดินเพื่อจัดสร้างถนนขึ้นหลายสาย ในการนี้สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้กราบบังคมทูลพระกรุณาว่า ถนนที่สร้างใหม่สมควรนำชื่อสถานที่อันเป็นสมรภูมิที่ไทยได้มหาชัยชนะแก่อริราชศัตรูในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี และพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช มาเป็นชื่อถนน เพื่อเป็นอนุสรณ์ถึงมหาชัยชนะในครั้งนั้นๆ ดังเช่น ถนนเชียงใหม่ ถนนลาดหญ้า ถนนท่าดินแดง และถนนพรานนก ทรงพระกรุณาเห็นชอบด้วย ดังมีประวัติของมหาชัยชนะดังกล่าวคือ

ถนนพรานนก
ถนนพรานนกข้างโรงพยาบาลศิริราชพยาบาลจรดแม่น้ำเจ้าพระยา เป็นอนุสรถึงมหาชัยชนะของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี แต่ยังเป็นพระยาวชิรปราการเข้ามาช่วยราชการต่อสู้กับพม่าข้าศึกที่มาล้อมกรุงศรีอยุธยา ได้ทรงต่อสู้ต้านทานข้าศึกจนมีชื่อเสียงว่าเป็นผู้ที่ทำการรบได้เข้มแข็ง ต่อมามีเหตุที่ทำให้พระองค์ท้อพระราชหฤทัยอยู่หลายครั้ง ทรงเห็นว่าถึงจะอยู่ช่วยรบพุ่งรักษากรุงศรีอยุธยาต่อไปก็ไม่มีประโยชน์อันใดพระนครคงต้องเสียไปเพราะความอ่อนแอของผู้บัญชาการรักษาพระนคร ดังนั้นจึงได้ทรงรวบรวมสมัครพรรคพวกทั้งไทยจีนได้ประมาณ ๕๐๐ คน พอเวลาค่ำมืดก็ยกจากค่ายวัดพิชัยตีฝ่าข้าศึกออกไปทางทิศตะวันออก เพื่อหาภูมิลำเนาตั้งรักษาตัว พม่าก็ตามไปในค่ำวันนั้น ไปทันกันที่บ้านโพธิ์สังหารตอนเช้า ได้ต่อสู้ปะทะกันจนพม่าล้มตายแตกกลับไปจึงไปตั้งพักอยู่ที่บ้านพรานนก ให้พวกทหารไปลาดตระเวนหาเสบียงอาหารมาเลี้ยงกัน ขณะนั้นมีทหารพม่าีกกกองหนึ่ง มีจำนวนพลขี่ม้าราว ๓๐ ม้า และพลเดินทางอีกจำนวนมากยกสวนทางมาจากแขวงเมืองปราจีนบุรี จะเข้าไปช่วยล้อมกรุง ทางฝ่ายพระยาวชิรปราการมีพลม้าเพียง ๕ ม้า ก็ได้ต่อสู้กันจนข้าศึกพ่ายแพ้หนี เป็นเหตุให้ชาวบ้านที่หลบซ่อนศัตรูอยู่และกลุ่มผู้คนที่ซ่องสุมกำลังเป็นกลุ่มก้อนเกิดกำลังใจสมัครเข้ามาสมทบเป็นกำลังให้พระยาวชิรปราการไปตั้งหลักที่เมืองจันทบุรี และสามารถกอบกู้อิสรภาพของชาติได้ในที่สุด วันที่สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีต่อสู้กับข้าศึกที่บ้านพรานนกครั้งนั้นหน่วยทหารม้าของประเทศไทยได้กำหนดให้เป็นวันทหารม้า

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์โคลงภาพ พระราชพงศาวดาร ประกอบภาพรูปที่ ๖๒ สรรเสริญพระเกียรติสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีไว้ว่า

ถนนเชียงใหม่

ถนนลาดหญ้า

ถนนท่าดินแดง


แหล่งที่มา หนังสือ บทความ-สารคดี
จัดพิมพ์โดย สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ
สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี
จัดพิมพ์เผยแพร่ พุทธศักราช ๒๕๔๖